معرفی و تاریخچه

با پايان دفاع مقدس و آغاز دوران سازندگي، ضرورت توسعه فرهنگي پايتخت، شهرداري تهران را برآن داشت تا همراه با خدمات اجتماعي، عمراني و ...، ارائه خدمات فرهنگي را در زمره برنامه‌هاي خود قرار دهد. از همان زمان، بازسازی و يا تغيير کاربري اماکن در اختيار شهرداري آغاز شد تا آنكه از اوايل سال‌های دهه70، تأسيس مراکز فرهنگي هنري با عناوين فرهنگسرا، خانه فرهنگ، کتابخانه، موزه و ... در مناطق 22گانه شهرداري آغاز شد و معاونت امور اجتماعي و فرهنگي شهرداري، اداره آن‌ها را بر عهده‌گرفت.

 مدتی بعد و در سال 1375 سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران به‌منظور توسعه فرهنگ و هنر در جامعه ایرانی و نیز ارتقای فرهنگ شهرنشینی و با نظر مساعد رهبر معظم انقلاب اسلامي، در تهران بزرگ ایجاد شد. توسعه فرهنگی، تعمیق معرفت دینی، تقویت زیبائی‌طلبی و حقیقت‌جویی شهروندان، شادزیستی توام با روحیه سازنده و کسب مهارت‌های زندگی اجتماعی، نیازهایي اساسی بود که این سازمان در پاسخ به آنها موجودیت یافت.

نگرش سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران معطوف به دورنمای اصلی توسعه فرهنگی است. تلاش برای تقویت  فرهنگ ملی و اسلامی کلانشهر تهران با توجه به خصلت‌های ویژه شهری‌اش و طراحی و تبیین مبانی لازم برای آن، عمده‌ترین چالش فراروی سازمان است. سازماني كه پاسخگویی به مخاطبان را ضامن بقا و توسعه خود می‌داند و در تعامل با مخاطبان، به برقراری ارتباطات دوسویه و همچنين ارایه خدمات به صورت متنوع و متناسب با نیاز گروه‌های مخاطب، توجه خاصی دارد.

سازمان فرهنگي هنري شهرداري تهران در سال‌هاي آغاز عملكرد خود، از طریق توسعه روابط رسمی و غیررسمی با مجموعه مدیریت شهری تهران و ارتباط فعال با سایر سازمان‌های فرهنگی و نیز مسوولان فرهنگی کشور، به تعادل و ثبات لازم رسيد. پاسداشت شعایر دینی، قابلیت بی‌حد و مرز توسعه فرهنگی انسان‎‌ها و ارج نهادن به مقام شامخ اندیشمندان و هنرمندان، به عنوان سه ارزش پایه‌ای، در زمره اهداف اصلي سازمان بوده است و بهره‌گیری از الگوهای علمی در مدیریت، شایسته‌سالاری، آینده‌نگری و تشخیص اولویت پاسخگویی به نیازهای جامعه، ارزش‌های مرجع سازمان در تمامی فعالیت‌ها و برنامه‌‌‌ها، مورد توجه برنامه‌ريزان و مديران فرهنگي قرار گرفت.

اين رويكردها و اهداف برگرفته از آموزه‌هاي ديني و بيانات مقام معظم رهبري، تبديل به اساسنامه‌اي براي ماموريت‌هاي سازمان فرهنگي هنري شد.

اساسنامه ابتدايي در 26 ماده و یک تبصره، در 22شهریور 1375 به تصویب اعضا رسید، اما پس از گذر از یک دهه فعالیت، بازنگری در این اساسنامه طی 13 ماه تحقیق و بررسی توسط کارشناسان انجام شد و با ارائه پیش‌نویس به اعضای هیات امنا و ایجاد اصلاحاتی در آن، در 28 دی 1386 به تصویب نهایی رسید. سپس در سال 1397و پس از بازنگری مجدد، در جلسه هیات امناء سازمان به تصویب رسید.

ترویج و تعمیق فرهنگ و هنر متعالی نشأت گرفته از تعالیم دین مبین اسلام و ارزش های انقلاب اسلامی و فرهنگ غنی ایرانی اسلامی و متناسب با شرایط و خصوصیات حال و آینده شهر تهران، فراهم ساختن بستر و زمینه نیل به حیات طبیه برای شهروندان تهران با تقویت و محوریت مؤلفه های اسلامی و انقلابی و حاکمیت روح دیانت و اخلاق اسلامی در فضای شهری، ارتقای سطح پایبندی شهروندان به اصول و ارزش های اسلامی، انقلابی، اخلاقی، انسانی و ملی، ایجاد جریان های هدایتگر فرهنگی و هنری و سایر فعالیت های موثر و فراگیر فرهنگی و هنری، دفاع از آرمان ها و اصول اسلامی و انقلاب اسلامی و مقابله فرهنگی با افکار، گرایش ها، جریان ها و رفتارهای معارض با آنها، حفظ و ارتقای هویت شهروندی و سطح تعلق شهروندان نسبت به شهر، فرهنگ سازی در راستای اهداف، سیاست ها، مأموریت ها و وظایف مدیریت شهری با استفاده از ابزار فرهنگ و هنر از جمله نکات برجسته و بارزی است که در اساسنامه جدید مورد توجه و تاکید قرار گرفت.
 

سازمان فرهنگي هنري شهرداري تهران سازماني است با تابعيت ايراني، عمومي و غيردولتي، مستقل که تحت ارکان هيأت امنا و هيأت مديره فعاليت مي‌کند. اين سازمان به‌دستور رهبر معظم انقلاب اسلامي براي تعالي فرهنگ عمومي شهروندان تهراني تشكيل و در تاريخ 11/9/1375 (تاريخ آگهي تاسيس سازمان در روزنامه رسمي) به‌عنوان يکي از سازمان‌هاي وابسته به شهرداري تهران رسميت يافت.

رييس سازمان و اعضای هیأت مدیره توسط شهردار تهران به هيأت امناء پیشنهاد و با رأی هیأت امناء انتخاب و حکم آنها توسط شهردار تهران صادر مي‌شود.

یکی از راه‌های اصلی تأمین بودجه سالانه سازمان، طبق قانون از محل اعتبارات سالانه شهرداری و با توجه به مصوبات هیأت امناء و مأموریت ها، برنامه ها و تعهدات سازمان است.

ترکیب هیات امنای سازمان

·        شهردار تهران

·        وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی

·        رئیس سازمان تبلیغات اسلامی

·        رئیس سازمان صدا و سیما

·        مدیرعامل کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان

·        رییس نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها

·        رئیس حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی

·        وزیر آموزش و پرورش

·        رئیس سازمان بسیج مستضعفین کشور

·        رئیس شورای فرهنگی، اجتماعی زنان در شورای عالی انقلاب فرهنگی

·        رئیس شورای اسلامی شهر تهران

.  سیاستگذاری اجرایی، برنامه ریزی، سازماندهی، اداره و نظارت بر فعالیت های فرهنگی و هنری مرتبط با مدیریت شهر تهران در چارچوب  اساسنامه و مصوبات هیات امنای سازمان

2.  ایجاد و مدیریت مراکز و موسسات فرهنگی، هنری و آموزشی تابعه اعم از فرهنگسراها، خانه های فرهنگ، کتابخانه ها ، نگارخانه ها ، موزه ها و...

3.  تعمیر، نگهداری، تجهیز و پشتیبانی از مراکز تابعه سازمان و ارائه تسهیلات لازم به آن ها و همکاری در توسعه مجموعه های فرهنگی و هنری مورد نیاز شهر

4.  جذب،گزینش و بکارگیری نیروهای واجد صلاحیت، متعهد و کارآمد

5. تعامل و همکاری هدفمند با هنرمندان و فرهیختگان متعهد و بهره گیری از توان و تخصص آنان در پیشبرد ماموریت ها و وظایف

6.  ایجاد بستر و فضای مناسب برای حضور شهروندان و خانواده ها بویژه جوانان در مراکز و برنامه های فرهنگی و فراهم سازی محیط مساعد برای رشد و تعالی فرهنگی آنان

7. ایجاد بستر لازم برای توسعه مشارکت شهروندان در فعالیت های مختلف فرهنگی و هنری و تلاش در جهت افزایش سهم مصرف خدمات و کالاهای فرهنگی در سبد خانوار

8. اطلاع رسانی و افزایش آگاهی های شهروندان بویژه در خصوص مسائل دینی و نیز حقوق و تکالیف شهروندی و کمک به خانواده ها در حل مسائل پیرامونی زندگی آنها

9. انجام فعالیت های تبلیغی در راستای فضاسازی معنوی و دینی و انقلابی شهر و نیز پوشش ماموریت های مدیریت شهری در ابعاد مختلف

10. انجام مطالعات و پژوهش های لازم فرهنگی و هنری در ارتباط با نیازهای روزآمد شهر تهران و حمایت از این گونه فعالیت ها

11. تلاش برای تقویت اقتصاد خانواده از طریق حمایت و پشتیبانی از تولید و عرضه محصولات فرهنگی و هنری خانگی

12. تعظیم شعائر و برگزاری مراسم و مناسبت های مذهبی و ملی و انقلابی در جهت افزایش وحدت، همبستگی ، انسجام و نوسازی معنوی جامعه

13. اجرای طرح های غنی سازی اوقات فراغت و کمک به روحیه نشاط و شادابی شهروندان با استفاده از روش ها و ابزارهای فرهنگی و هنری

14. تولید محصولات و آثار فاخر و ارزشمند فرهنگی و هنری با بهره گیری از مجموعه عوامل کارآمد بویژه فناوری های نوین

15. اجرای طرح های توسعه و ترویج فرهنگ و معارف اسلامی و قرآنی با محوریت محافل، مجالس و هیئات مذهبی در محلات شهر تهران

16. برگزاری یادواره ها، مراسم نکوداشت و پاسداشت مقام شامخ شهدا و ایثارگران و تجلیل از خانواده های معظم شاهد و تولید آثار فرهنگی و هنری در راستای توسعه و رشد فرهنگ ایثار و جهاد و شهادت

17.حمایت از فعالیت های فرهنگی و هنری در سطح مساجد و اماکن مذهبی و تولید آثار فرهنگی و هنری مروج فرهنگ مسجدمحوری در محله های شهر

18.اجرای برنامه های جامع تهران گردی، شناخت میراث فرهنگی و معنوی تهران و احیاء هویت تاریخی شهر با همکاری دستگاه های ذی ربط

19.توسعه کتابخانه ها، قرائتخانه ها و اجرای برنامه های فرهنگی و هنری مروج فرهنگ مطالعه و کتابخوانی

عناوین مراکز سازمان

مدیریت

سازمان فرهنگي هنري با در اختيار داشتن تعداد قابل توجهي مرکز فرهنگي شامل فرهنگسرا، خانه فرهنگ، نگارخانه و کتابخانه در سطح شهر تهران، جايگاه ممتازي را در ميزان اثرگذاري بر فرهنگ شهروندان تهراني به‌دست آورده  است. مأموريت‌هاي سازمان در مناطق 22 گانه و ستاد، در قالب اين مراکز دنبال مي‌شود.

سياستگذاري و برنامه‌ريزي كلان فرهنگي شهر، در ستاد سازمان انجام و به مناطق اعلام می‌شود و مناطق 22 گانه براساس نيازهاي موجود در سطح منطقه، برنامه‌ها را با بودجه مشخص و تدوين شده اجرا مي‌کنند. برنامه‌هاي موردنظر مناطق نيز از سوي مديريت هر منطقه به ستاد سازمان اعلام شده و پس از تصويب بودجه، براي اجرا به ‌مناطق ابلاغ مي‌شود. مسئوليت اجرايي در هر منطقه به مدیریت فرهنگی هنری منطقه واگذار شده است. 

مراکز تابعه هر منطقه متشکل است از:

1. فرهنگسرا: مکانی که در آن، فعالیت‌هاي فرهنگي انجام مي‌شود. در فرهنگسراها معمولاً شرایطی برای آموزش، تولید محصولات گوناگون فرهنگی و اجتماعی و هم‌چنین فعالیت‌ در زمینه هنرهای مختلف  فراهم شده است. در شهر تهران برای هر منطقه شهرداری حداقل یک فرهنگسرا ایجاد شده است. فرهنگسراها بجز پوشش منطقه خود، بعضا به فعالیت‌های فرامنطقه‌ای نیز می‌پردازند.

2. خانه فرهنگ: در اينجا، از نظر نوع فعاليت‌ها، همان فعاليت‌هاي فرهنگسرا را در اندازه‌اي کوچک‌تر و تعداد و بودجه‌اي به مراتب کمتر اجرا می‌كنند. از آن‌جا که خانه‌هاي فرهنگ در سطح محلات قرار دارند امکان دسترسي شهروندان به آن‌ها سهل‌تر و بيش‌تر است. عمده فعاليت‌هاي فرهنگي خانه‌هاي فرهنگ، به گسترش و ارتقای سطح فرهنگ عمومي منجر مي‌شود.

3.  نگارخانه: فضاهاي نگارخانه‌اي به منظور نمايش آثار و توليدات هنري و فرهنگي، به دو صورت مستقل و يا در ساختمان‌هاي فرهنگسراها و ساير مراکز فرهنگي، شكل گرفته است.

4.  کتابخانه: كتابخانه‌هاي سازمان با هدف ارايه کتاب به علاقه‌مندان در سطح شهر تهران و ارايه فضاي مناسبي براي مطالعه تأسيس شد. کتابخانه‌ها نيز يا مستقل بوده و يا در ساختمان‌هاي فرهنگسراها و ساير مراکز فرهنگي استقرار دارند و زير نظر آنها فعاليت مي‌کنند. راه‌اندازي کتابخانه‌های تخصصی نابینایان و کودکان از طرح‌های ویژه این مجموعه است.

5. خانه‌های فرهنگ مشارکتی:  فعاليت‌هاي عمومي اين خانه‌هاي فرهنگ شامل برگزاري دوره‌هاي متنوع آموزشي، برپايي كارگاه‌ها و اجراي مراسم است. خانه‌هاي فرهنگ مشاركتي، به ميزان محدود، سرمايه اوليه و امكاناتي را براي اجراي پروژه‌هاي منطبق با وظايف قانوني و برنامه‌هاي سالانه، از فرهنگسراها دريافت مي‌كنند. توسعه متعادل خانه‌هاي فرهنگ مشاركتي و واگذاري امور فرهنگي به بخش‌هاي مردمي، موجب تمركززدايي و كاهش هزينه‌هاي فعاليت‌هاي زيربنايي فرهنگ و آموزش‌هاي عمومي خواهد شد.

6. پردیس‌های سینمایی:  ترکیبی از مراکز فرهنگی ـ تجاری که با عنوان پردیس‌های سینمایی ساخته ‌شده است. در پردیس‌های سینمایی علاوه بر سالن سینما، گالری، محل عرضه محصولات فرهنگی و رستوران و ... وجود دارد.

7. اماکن تفریحی و ورزشی: این مجموعه‌ها معمولا نزدیک مکان‌های اجتماعی فرهنگی تأسیس شده و برای رفاه حال شهروندان و خانواده‌هاي‌شان مورد استفاده قرار می‌گیرد. از این امکانات می‌توان به شهربازی‌ها، سالن‌های ورزشی، سینماهای چهار و پنج و شش بعدی و ... اشاره كرد.

8. موسسات وابسته: فعاليت موسسات، زیر نظر سازمان بوده و به ارائه خدمات تخصصی در حوزه‌های گوناگون می‌پردازند.